ریزش گل ومیوه در درختان سیب
ریزش گل و میوه در درختان سیب یک امر طبیعی است ولی چنانچه این ریزش بیش از حد معمول باشد و در بازه زمان غیر معمول اتفاق بیافتد، باید علت را شناسایی و در رفع آن اقدام نمود. ریزش طبیعی میوه درخت سیب که بسته به منطقه در خرداد تا نیمه اول تیر اتفاق می افتاد، سبب می شود درخت سیب که تعداد بیشتری شکوفه تولید کرده و همه آنها گرده افشانی نمی شوند، ریزش کنند. چنانچه 5 الی 10 درصد گل ها به میوه تبدیل شده و تا آخر فصل روی درخت باقی بماند، باغدار محصول اقتصادی برداشت می کند.
ریزش میوه در 4 مرحله رشدی درخت سیب ممکن حادث شود:
1-فندقی شدن میوه
2-گردویی شدن میوه
3-شروع رنگ گرفتن میوه
4-زمان برداشت میوه
ریزش میوه در مراحل فندقی و گردویی شدن میوه امری طبیعی بوده اما ریزش میوه در زمان رنگ گرفتن میوه و زمان برداشت میوه به مدیریت باغ برمی گردد.
در زمان رسیدن میوه سیب، تغییرات فیزیولوژیک سبب تولید هورمون رسیدگی یا اتیلن می شود. هورمون اتیلن باعث تولید آنزیم های سلولاز (cellulase) و پلی گلاکتروناز(polyglacturonase) شده که نتیجه آن تخریب دیواره سلولی و عامل سیمان کنندگی دیواره سلولی در دم میوه می شود. ترشح این آنزیم ها باعث تشکیل لایه جدا کننده و نرم شدن بافت میوه می شود.
چه عواملی سبب افزایش تولید اتیلن در اندام های هوایی گیاه می شود؟
کمبود اکسیژن: یکی از عوامل افزایش تولید اتیلن در درختان سیب کمبود اکسیژن در ناحیه ریشه است. به طور کلی کمبود اکسیژن در ریشه باعث بروز شرایط نامساعد ذیل می شود:
-بر هم خوردن تعادل تغذیه ای
-احیای یون های سمی در خاک
-کاهش تنفس و انرژی جذب ریشه
-کاهش هدایت هیدرولیکی ریشه
-افزایش اتیلن
چه عواملی سبب تنش کمبود اکسیژن در باغ های سیب می شود؟
ریشه ها اندام هایی هستند که برای رشد و بقای گیاهان ضروری می باشند. رشد آن ها در خاک و منشعب شدنشان به گیاه کمک می کند تا آب و عناصر غذایی مورد نیاز خود را جذب نماید. ریشه ها برای انجام این مهم، نیازمند انرژی هستند و این انرژی را از طریق تنفس و مصرف اکسیژن به دست می آورند. مدیریت نادرست باغ منجر به کمبود اکسیژن در ناحیه ریشه درخت شده که برخی از این عوامل عبارتند از:
1-علف های هرز:
وجود علف های هرز پیرامون طوقه درختان سیب باعث ایجاد اختلال در تبادل گازی در محیط ریشه شده که نتیجه آن ریزش میوه ها است. ضمن این که علف های هرز برای جذب آب و مواد غذایی با درختان رقابت کرده و پناهگاه آفات و عوامل بیماری در باغ می باشند. همچنین وجود علف های هرز سبب کاهش 15 تا 50 درصد بازدهی کودها می شود.
حضور علف های هرز در اطراف تنه درخت
2-غرقاب کردن باغ:
غرقاب شدن خاک به عنوان یک تنش غیرزنده محدودیتی که بر ریشه اعمال می کند موجب اثرات شدید بر رشد و توسعه گیاه می شود. غرقاب طولانی مدت منجر به تنش فیزیولوژیکی شدید در گیاهان آوندی می شود، جذب آب در این گیاهان کاهش یافته و با اثرگذاری بر پتانسیل آب برگ ها و متعاقبا بر هدایت روزنه ای، موجب کاهش جذب کربن و کاهش فتوسنتز می شود . اولین نتیجه غرقاب شدن، یعنی کمبود اکسیژن خاک، به دلیل ممانعت آب از انتشار هوا در منافذ خاک بوجود می آید.
آبیاری باغ به روش غرقابی
3-بی کربنات آب آبیاری:
افزایش یون بی کربنات وکاهش کیفیت آب آبیاری اثرات نامطلوبی در رشد و نمو و عملکرد درختان سیب می گذارد. غلظت بالای بی کربنات در خاک موجب کاهش رشد ریشه، کاهش انتقال کربوهیدرات ها، افزایش اسیدیته سیتوپلاسم سلولی، کاهش متابولیسم سلولی و کاهش تنفس ریشه می شود.
غلظت بالای بی کربنات در آب آبیاری و محلول خاک موجب کاهش جذب عناصر کم مصرف مخصوصا آهن می شود.
علائم کمبود آهن در درخت سیب
4-خاک های سنگین با رس بالا و درصد کربن آلی کم
خاک های سنگین با رس بالا و درصد کربن آلی کم سبب اختلال در تبادلات گازی در محیط ریشه شده و در نهایت منجر به افزایش تولید اتیلن و ریزش میوه می شود. همچنین سایر عوامل موثر در افزایش تراکم خاک نظیر مصرف بی رویه کودهای شیمیایی به ویژه اوره، تردد بیش از حد ماشین آلات کشاورزی و غیره باعث کاهش نفوذ آب در خاک شده و در چنین شرایطی ریشه ها سطحی رشد می کنند.
کشت یونجه در باغ های سیب:
یونجه از خانواده لگومینوز است. باکتری های ریزوبیوم با زندگی همزیستی با گیاهان خانواده لگومینوز قادرند ازت هوا را تثبیت کرده و در اختیار گیاه میزبان (یونجه) قرار دهند. کشت یونجه در بین ردیف های باغ سیب ممکن است باعث جذب نیتروژن بیش از نیاز درختان سیب شودکه نتیجه آن افزایش رشد رویشی و بهم خوردن تعادل جذب عناصر غذایی و افزایش تولید اتیلن در اواخر رشد درخت است.
کشت یونجه در باغ های سیب
تغذیه درختان :
تغذیه درختان یکی از مهمترین و ضروری ترین اقداماتی است که عدم توجه به آن آسیب و ضعف درختان را در پی خواهد داشت. تامین تمام عناصر ماکرو و میکرو مورد نیاز درختان ضروری می باشد. در بین عناصر مورد نیاز درختان سیب، کلسیم از جایگاه ویژه ای برخوردار است. کلسیم به شکل پکتات کلسیم، مسئول ساخت دیواره سلولی در گیاه است. کلسیم در تیغه میانی دیواره سلولی باعث مقاومت در برابر آنزیم های سلولاز و پلی گلاکتروناز ( این دو آنزیم سبب از بین رفتن تیغه میانی دیواره سلولی و ریزش میوه هستند) شده و سبب استحکام دیواره سلولی و مانع ریزش میوه می شود. کمبود کلسیم علاوه بر ریزش میوه، سبب کاهش بازار پسندی و کاهش زمان انبارداری میوه می شود.
علائم کمبودکلسیم در میوه سیب
از دیگر دلایل ریزش میوه سیب می توان به عدم گرده افشانی، شرایط نامساعد آب وهوایی، عدم آبیاری منظم و آفات و بیماری های گیاهی اشاره نمود.
راهکارها
برخی باغداران برای تامین غذای دام و حفظ رطوبت باغ مبادرت به کشت یونجه در بین ردیف های کشت درختان می کنند. پیشنهاد می شود به جای یونجه، غلات کشت شود و یا علف های هرز باغ بدون انجام آبیاری حفظ شود.
فاصله تنه درختان از حاشیه کشت غلات یا علف های هرز از هر طرف 5/1 متر در نظر گرفته شود.
آبیاری غرقابی در باغ ها به هیچ عنوان توصیه نمی شود و بایستی با توجه به شرایط باغ و باغدار از روش های آبیاری نواری، جویچه ای و یا قطره ای استفاده نمود. در آبیاری قطره ای، قطره چکان ها در ⅓ بیرونی سایه انداز درخت تعبیه شود.
راهکار مهم دیگر تغذیه است. لازم به یادآوری است که هیچ عنصری به تنهایی قادر به کنترل ریزش میوه درختان نیست و برهمکنش عناصر بر این پدیده موثر است. علاوه بر عناصر غذایی، بالانس هورمونی نیز نقش بسیار اساسی در ریزش میوه دارد. اگر مدیریت تغذیه باغ به درستی انجام شود، ریزش میوه ها ناشی از کمبود عناصر غذایی متوقف می شود.
کلسیم فقط در آوند چوبی حرکت می کند وحرکت از پایین به بالا است. جذب کلسیم با حرکت آب است و خشکی باعث اختلال در حرکت کلسیم می شود. میزان کلسیم ممکن است در برگ بالا باشد اما به دلیل عدم تحرک کلسیم از برگ به میوه، کمبود در میوه دیده می شود و در این شرایط مصرف خاکی کلسیم بی فایده است. زیرا کلسیم از ریشه به برگ انتقال داده می شود ولی به میوه نمی رسد. در میوه مثل برگ تبخیر انجام نمی شود. لذا کلسیم وارد میوه نمی شود و باید روی میوه محلول پاشی شود.
زمان مناسب محلول پاشی باغ های سیب
توصیه می شود باغ های سیب حداقل 4 مرتبه با کود های حاوی کلسیم محلول پاشی شود. زمان های مناسب محلول پاشی عبارتند از:
-
- دو هفته پس از ریزش گلبرگ ها یا فندوقی شدن میوه
-
- گردویی شدن میوه
-
- رنگ انداختن میوه
-
- سه هفته قبل ار برداست میوه
وجود یون آمونیوم و مصرف بیش از حد کودهای نیتروژن در باغ های سیب، جذب کلسیم را مختل می کند.
عنصر مهم دیگر در مدیریت ریزش میوه روی است. روی از جمله عناصر کم مصرف برای گیاهان است. این عنصر در ساختمان اسید آمینه تریپتوفان که پیش ماده سنتز اکسین است شرکت دارد. کمبود روی سبب اختلال در تولید اکسین و افزایش تولید اتیلن می شود. مصرف کود های حاوی عنصر روی در زمان تورم جوانه ها و پس از تشکیل میوه نیاز درخت به روی را تامین می کند.
منبع:
وبینار علمی آقای دکتر عزیز مجیدی عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی ومنابع طبیعی استان آذربایجان غربی با عنوان ” ارزیابی و اهمیت نقش تغذیه در کنترل ریزش میوه سیب”
